Διατροφή Μωρού: Πολλά Παραπάνω από Θρέψη
Μπορεί ημερολογιακά να είναι οι πρώτοι μήνες της ζωής του ανθρώπου αλλά η βρεφική ηλικία, δηλαδή από οι μήνες από μηδέν έως δώδεκα, αποτελεί ένα τεράστιο παράθυρο ευκαιρίας εδραίωσης σημαντικών διατροφικών προτιμήσεων ακόμη και συμπεριφορών σε σχέση με την τροφής μας.
Μπορούμε όμως να μιλάμε για «διατροφή μωρού» σε μια τόσο πρώιμη φάση της ανθρώπινης ζωής όπου σταδιακά εισάγονται οι συμπληρωματικές τροφές;
Αρχικά, χρειάζεται να γνωρίζουμε ότι η εισαγωγή των στερεών τροφών δεν είναι απλώς μία διαδικασία σειράς-υφής των τροφών και θρεπτικής κάλυψης του βρέφους, αλλά πρόκειται για μια πρώτη περίοδο δημιουργίας των διατροφικών συνηθειών και σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να μιλάμε για διατροφή. Με τον όρο διατροφή, ορίζουμε το σύνολο, την ποικιλία, την ποιότητα της τροφής αλλά και τη συνήθεια με την οποία την καταναλώνουμε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η διατροφή του βρέφους χαρακτηρίζεται από μία μετάβαση από ένα διατροφικό περιβάλλον αποκλειστικό σε γάλα σε ένα νέο περιβάλλον γεμάτο διατροφικά ερεθίσματα (δηλαδή ποικιλία τροφών) τα οποία πρόκειται να ταυτιστούν με τρόφιμα αλλά και χρόνους γευμάτων κατά της διάρκεια της ημέρας. Από την άλλη, το ίδιο το βρέφος έχει εγγενώς ρυθμιστικούς μηχανισμούς πείνας και κορεσμού οι οποίοι όμως χρειάζεται να μπορούν να αναγνωριστούν από τον γονέα στο πλαίσιο μια ανταποδοτικής σίτισης κατά την οποία ο γονέας αντιλαμβάνεται και ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα κορεσμού και πείνας που προέρχονται από το βρέφος.
Διατροφή μωρού οπωσδήποτε δεν πρέπει να σημαίνει γονεϊκές συμπεριφορές σίτισης οι οποίες χαρακτηρίζονται από:
1) πιεστικές/κυριαρχικές τάσεις κατά την ώρα του ταΐσματος /γεύματος (π.χ. πίεση να τελειώσει το βρέφος όλο το πιάτο φαγητού),
2) αδυναμία κατεύθυνσης του βρέφους προς οριοθετημένα γεύματα (π.χ. μπιμπερό/γάλα διαθέσιμο καθ’όλη τη διάρκεια της ημέρας στα χέρια του μωρού)
3) παράλληλες δράσεις του γονέα κατά την ώρα ταΐσματος του βρέφους που δεν επιτρέπουν την πλήρη αφοσίωσή του σε αυτό (πχ. κινητό, τηλεόραση κ.λπ.)
Σε μία προσπάθεια να κατανοήσουμε και να υλοποιήσουμε τη «διατροφή του μωρού» θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε τις παρακάτω βασικές αρχές:
Ποικιλία Τροφών
Η εισαγωγή των στερεών τροφών μπορεί να αποτελέσει βασικό παράθυρο εδραίωσης της ποικιλίας των τροφών ξεκινώντας από τα λαχανικά και τα φρούτα. Έχουμε πλέον πληθώρα μελετών οι οποίες δείχνουν ότι όσο μεγαλύτερη η ποικιλία των λαχανικών κατά την εισαγωγή των στερεών τροφών τόσο καλύτερης αποδοχής ενέχουν τα λαχανικά στα έξι έτη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει μια πρόσφατη πρόταση μια ομάδας εργασίας ειδικών στην παιδική διατροφή του Βρετανικού Ιδρύματος Διατροφής (British Nutrition Foundation, BNF) βάσει της οποία συζητείται να συστήνεται μια αποκλειστική προσφορά ποικιλίας λαχανικών για τις πρώτες δέκα-δεκαπέντε ημέρες εισαγωγής των στερεών τροφών. Παρ’ όλα αυτά, η ίδια ομάδα διαχωρίζει ότι αυτή η πρακτική εξαρτάται από την ηλικία έναρξης εισαγωγής στερεών τροφών, καθώς κατά τον έκτο μήνα οι αποθήκες σιδήρου του βρέφους σταδιακά εξαντλούνται με αποτέλεσμα η συνεισφορά των στερεών τροφών πλούσιων σε σίδηρο (κρέας κ.ο.κ) να είναι εξίσου σημαντική. Επιπλέον, καταλήγουν ότι πιθανά η αποκλειστική προσφορά λαχανικών για το πρώτο δεκαπενθήμερο να βρίσκει καλύτερο έδαφος σε εκείνα τα βρέφη που ξεκινούν τις πρώτες τροφές κατά το τέλος τους τέταρτου μήνα.
Ανεξαρτήτως αν πρόκειται για αποκλειστική εισαγωγή λαχανικών, αυτό που ισχύει είναι ότι η διατροφή του βρέφους ξεκινά με ένα «ουράνιο τόξο» λαχανικών (πράσινα, κόκκινα, κίτρινα, πορτοκαλί) με εναλλασσόμενη ποικιλία μέρα παρά μέρα ή κάθε δύο ημέρες και επαναλαμβανόμενη έκθεση σε νέα λαχανικά τουλάχιστον οχτώ με δέκα φορές με υπομονή του γονέα κατά την προσφορά του στο βρέφος (αυτός ο κανόνας ισχύει για όλες τις ομάδες τροφών). Δίπλα στα λαχανικά βρίσκονται τα φρούτα και εδώ χρειάζεται να διαχωρίζεται ότι δεν θα πρέπει να συγχέονται μεταξύ τους ούτε να αντιμετωπίζονται ως ίδιες τροφές. Έχοντας υπόψη ότι η γλυκιά γεύση είναι έμφυτη, τα φρούτα συνήθως γίνονται ευκολότερα αποδεκτά από τα βρέφη και αυτός είναι ένας πιθανός λόγος για να προσφέρονται μεμονωμένα από τα λαχανικά αλλά και στο πλαίσια της ποικιλίας να γίνεται μια επιλογή λιγότερο γλυκών φρούτων (π.χ. δαμάσκηνα, μήλα) στην αρχή.
Η ποικιλία των τροφών σχεδόν επιβάλλεται να είναι ο κανόνας της διατροφής του μωρού και καθώς εισάγονται νέες ομάδες τροφής να χτίζεται άμεσα η ποικιλία τους π.χ. κόκκινο κρέας: μοσχάρι, χοιρινό, αρνί, κατσίκι, όσπρια: φακές, φασόλια, ρεβίθια, λευκό κρέας: γαλοπούλα, κοτόπουλό, κουνέλι, δημητριακά: πατάτα, πλιγούρι, ρύζι, κριθάρι, βρόμη κ.λπ..).
Ποσότητες Τροφής
Στο πλαίσιο μίας ισορροπημένης βρεφικής διατροφής, οι ποσότητες τροφής αποτελούν τόσο προϋπόθεση θρέψης όσο και υπερβολής. Σε μια ανταποδοτική σίτιση, το βρέφος μας καθοδηγεί στην ποσότητα τροφής εφόσον αντιλαμβανόμαστε τα μηνύματα κορεσμού και πείνας που μας στέλνει. Παρ’όλα αυτά, οι ποσότητες τροφής χρειάζεται να αποκωδικοποιούνται από τους γονείς και να αποτελούν οδηγό. Πρώτα απ’ όλα, οι ποσότητες τροφής αυξάνονται αργά και σταδιακά ακολουθώντας τόσο τη σωματική αύξηση του βρέφους όσο και τον όγκο του στομαχιού του. Για παράδειγμα, η λέξη προσφορά ποικιλίας φρούτων σε ένα έξι μηνών βρέφος δεν σημαίνει τρία ολόκληρα διαφορετικά φρούτα αλλά τρία είδη φρούτου όπου όλα μαζί φτιάχνουν μια ποσότητα περίπου 200 γραμμαρίων. Αντιστοίχως, σε ό,τι αφορά την πρόσληψη πρωτεϊνών (γάλα, κόκκινο, λευκό κρέας) υπάρχουν ορισμένα ερευνητικά δεδομένα τα οποία συσχετίζουν τις υπερβολικά αυξημένες προσλήψεις πρωτεϊνών μεταξύ 0-24 μηνών με την εμφάνιση υπερβαρότητας και παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία. Η υπέρβαση στις πρωτεΐνες γίνεται εύκολα κατανοητή αρκεί να γνωρίζουμε ότι στην πράξη, ένα έξι μηνών βρέφος χρειάζεται ημερησίως κατά μέσο όρο 11g ενεργών πρωτεϊνών και ότι 30g μοσχαριού του αποδίδουν 4,5-6g και ότι 200-300ml γάλα καλύπτουν ακόμα 3,5-5g των συνολικών πρωτεϊνών της ημέρας. Ακόμη, οι ποσότητες τροφής αποτελούν και βασικό ρυθμιστή της συνολικής ενέργειας (θερμίδων) της ημερήσιας διατροφής του βρέφους. Επομένως, χρειάζεται να σεβόμαστε τις ποσότητες τροφής ανά ηλικιακό μήνα τους βρέφους και ως στόχο, να έχουμε να χωρέσουμε όσο δυνατόν μεγαλύτερη ποικιλία τροφών στην κατάλληλη ποσότητα για την ηλικία του βρέφους.
Τέλος, η διατροφή μωρού/βρέφους είναι περισσότερο μια διαδικασία εκμάθησης και μια αμφίδρομη δυναμική κατάσταση μεταξύ γονιών και βρέφους. Διατροφή μωρού ίσον εκπαίδευση διατροφική γονέων, διότι το βρέφος είναι «άγραφο χαρτί» (tabula rasa), ανοιχτό στα τροφικά ερεθίσματα αλλά ταυτόχρονα με ισχυρούς εγγενείς μηχανισμούς αυτορρύθμισης τροφής τους οποίους εμείς οφείλουμε να σεβαστούμε και να καλλιεργήσουμε.
