Καρδούλας: 21η η Ελλάδα στην αποτελεσματικότητα των μέτρων για την πρόληψη θανάτων Covid στην ΕΕ

Η παρούσα αποτελεί την πρώτη μελέτη παγκοσμίως που διερευνά την αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών μέτρων όλων των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) κατά της πρόληψης θανάτων Covid-19, συγκρίνοντας τα κυβερνητικά μέτρα σε κάθε χώρα και για κάθε μήνα, με τους θανάτους του επόμενου μήνα, για τους 30 μήνες της πανδημίας από την αρχή μέχρι σήμερα (Μάρτιος του 2020 έως και Αύγουστος του 2022), χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της Περιβάλλουσας Ανάλυσης Δεδομένων (Data Envelopment Analysis).

Σύμφωνα με τη μέση αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών μέτρων κατά της πρόληψης θανάτων Covid-19, για τους 30 μήνες της πανδημίας από το Μάρτιο του 2020 έως και τον Αύγουστο του 2022,  η Ελλάδα κατατάχθηκε 21η μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ.

Σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές της ΕΕ (Βορειοδυτική, Κεντροανατολική και Νότια ΕΕ) η Ελλάδα που είχε τον αυστηρότερο δείκτη περιορισμών και πολιτικών υγείας στους 23 από τους 30 μήνες της πανδημίας μέχρι σήμερα, παρουσίασε τη χειρότερη αποτελεσματικότητα στους 14 από τους 30 μήνες και την καλύτερη αποτελεσματικότητα στους 4 από τους 30 μήνες της πανδημίας.

1. Εισαγωγή

Κοινός στόχος όλων των κυβερνήσεων από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα είναι η ελαχιστοποίηση των ανθρώπινων απωλειών και όλες έχουν λάβει ένα ευρύ φάσμα μέτρων για το σκοπό αυτό.

Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να διερευνήσει την αποτελεσματικότητα των μέτρων όλων των κυβερνήσεων της ΕΕ στην πρόληψη θανάτων Covid-19, για τους 30 μήνες της πανδημίας από την αρχή μέχρι σήμερα και να συγκρίνει τις πολιτικές απαντήσεις που έχουν λάβει οι κυβερνήσεις της ΕΕ για να ανταποκριθούν στην ελαχιστοποίηση των ανθρώπινων απωλειών από την πανδημία.

Η παρούσα αποτελεί την πρώτη μελέτη παγκοσμίως που επιχειρεί να διερευνήσει την αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών μέτρων κατά της πρόληψης θανάτων Covid-19, σε όλες τις χώρες της ΕΕ και για όλο το χρονικό διάστημα από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της Περιβάλλουσας Ανάλυσης Δεδομένων.

Στη διεθνή βιβλιογραφία υπήρξαν στο παρελθόν λίγες μελέτες, που μέτρησαν την αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, οι οποίες ούτε περιλάμβαναν όλες τις χώρες της ΕΕ, ούτε κάλυπταν το χρονικό διάστημα από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα. Παρόμοια μελέτη δημοσιεύθηκε από τους Delis et al. τον Ιανουάριο του 2022 για 81 χώρες παγκοσμίως, που κάλυπτε τη χρονική περίοδο από τον Μάιο του 2020 έως και τον Νοέμβριο του 2021. Οι Ghasemi et al. τον Απρίλιο του 2020 είναι οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τη μέθοδο της ΠΑΔ σε 19 χώρες παγκοσμίως για την αξιολόγηση της κυβερνητικής αποτελεσματικότητας. Οι Breitenbach et al. το Μάιο του 2020 χρησιμοποίησαν παρόμοια μέθοδο σε 31 χώρες παγκοσμίως για να εξετάσουν την αποτελεσματικότητα των κυβερνήσεων τις πρώτες 100 ημέρες της πανδημίας και οι Dergiades et al. το Μάιο του 2020 ποσοτικοποίησαν την αποτελεσματικότητα των κρατικών παρεμβάσεων σε 32 χώρες παγκοσμίως, από τον Ιανουάριο έως και τον Απρίλιο του 2020, για την επιβράδυνση ή την αντιστροφή του ρυθμού αύξησης των θανάτων.

Η μέθοδος της Περιβάλλουσας Ανάλυσης Δεδομένων (ΠΑΔ) που χρησιμοποιήθηκε στην παρούσα μελέτη, είναι μία μέθοδος που συγκρίνει την αποτελεσματικότητα οργανισμών και παραγωγικών μονάδων και εκτιμά ποσοτικά την αποτελεσματικότητα σε κάθε οργανισμό και κάθε μονάδα ξεχωριστά, με σκοπό τον προσδιορισμό των πηγών μη αποτελεσματικότητας και τη βελτίωσή τους αν είναι δυνατό, προκειμένου να ανταπεξέλθουν καλύτερα στο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η ΠΑΔ πρωτοπαρουσιάστηκε από τον Farell το 1957 ο οποίος εξέφρασε την αποδοτικότητα των μονάδων παραγωγής με το δείκτη αποδοτικότητας και θεμελιώθηκε από τους Charnes, Cooper και Rhodes το 1978 για την εκτίμηση της σχετικής αποδοτικότητας σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς και τον Δημόσιο τομέα.

Η μέθοδος της ΠΑΔ που αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο λήψης αποφάσεων, είναι μία μέθοδος γραμμικού προγραμματισμού που εκτιμά την σχετική αποτελεσματικότητα μεταξύ οργανισμών και παραγωγικών μονάδων, εισάγοντας τις ανάλογες εισροές και εκροές. Στην παρούσα μελέτη τους οργανισμούς αποτέλεσαν οι χώρες της ΕΕ,  ως εισροές τέθηκαν τα κυβερνητικά μέτρα και ως εκροές τέθηκαν οι θάνατοι Covid-19.

Με την παρούσα μελέτη δόθηκε η απάντηση στο αν οι αυστηρότεροι δείκτες περιορισμών και πολιτικών υγείας έχουν την επιθυμητή επίδραση στην ελαχιστοποίηση των ανθρώπινων απωλειών ή αν αυτή η επίδραση των περιορισμών και πολιτικών υγείας δεν είναι τόσο ισχυρή, ώστε να επιβάλλονται οι  αυστηρότεροι δείκτες για μεγάλο χρονικό διάστημα.

2. Δεδομένα και μεθοδολογία

Στη μελέτη συγκρίθηκαν τα κυβερνητικά μέτρα σε κάθε χώρα και για κάθε μήνα, με τους θανάτους Covid-19 σε κάθε χώρα τον επόμενο μήνα, ώστε να έχουν εφαρμογή τα μέτρα, καθόσον οι θάνατοι παρουσιάζονται περίπου ένα μήνα μετά την έκθεση στον ιό.

Τα δεδομένα για τα κυβερνητικά μέτρα προέρχονται από το «Δείκτη περιορισμών και πολιτικών υγείας» του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ένα δείκτη που βασίζεται σε 13 δείκτες απόκρισης πολιτικής και είναι δομημένος σε δύο διαστάσεις, τις πολιτικές περιορισμού και κλεισίματος και τις πολιτικές συστημάτων υγείας. Στις πολιτικές περιορισμού και κλεισίματος (lockdown) περιλαμβάνονται το κλείσιμο των σχολείων, των χώρων εργασίας και των μέσων μαζικής μεταφοράς, η ακύρωση δημόσιων εκδηλώσεων, οι περιορισμοί στις συγκεντρώσεις, στην εσωτερική μετακίνηση και στις διεθνείς μεταφορές και οι ταξιδιωτικές απαγορεύσεις. Στις πολιτικές των συστημάτων υγείας περιλαμβάνονται οι πολιτικές για τα τεστ, τους εμβολιασμούς, την κάλυψη προσώπου, την ιχνηλάτηση των επαφών, την προστασία των ηλικιωμένων και οι επενδύσεις έκτακτης ανάγκης στην υγειονομική περίθαλψη. Για κάθε χώρα και για κάθε μήνα υπολογίσθηκε ο μηνιαίος μέσος όρος του δείκτη, από τον Φεβρουάριο του 2020 μέχρι και τον Ιούλιο του 2022.

Τα δεδομένα για τους θανάτους λόγω Covid-19 προέρχονται από την παγκόσμια πλατφόρμα «Our World in Data» και καλύπτουν χρονική περίοδο 30 μηνών, από το Μάρτιο του 2020 έως και τον Αύγουστο του 2022. Για κάθε χώρα και για κάθε μήνα υπολογίσθηκε ο μηνιαίος μέσος όρος των θανάτων ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού, για τους 30 μήνες της μελέτης.

Εφαρμόσθηκε η μέθοδος της ΠΑΔ χρησιμοποιώντας τον αλγόριθμο DEAP του πανεπιστημίου Queensland της Αυστραλίας, όπου ως οργανισμοί τέθηκαν οι χώρες της ΕΕ, ως εισροές τέθηκαν οι μέσοι μηνιαίοι δείκτες περιορισμών και πολιτικών υγείας και ως εκροές τέθηκαν οι μέσοι μηνιαίοι θάνατοι Covid-19 ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού και υπολογίσθηκε η αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών μέτρων για κάθε χώρα της ΕΕ και για κάθε μήνα, για τους 30 μήνες της πανδημίας. Στο τέλος υπολογίσθηκε ο γενικός μέσος όρος της αποτελεσματικότητας των κυβερνητικών μέτρων κατά της πρόληψης θανάτων Covid-19 για τις 27 χώρες της ΕΕ, από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα.

3. Αποτελέσματα

Στο παρακάτω γράφημα 1 απεικονίζεται η μέση αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών πολιτικών κατά της πρόληψης θανάτων Covid-19, στις 27 χώρες της ΕΕ, για το χρονικό διάστημα από το Μάρτιο του 2020 έως και τον Αύγουστο του 2022.

Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από το γράφημα 1 είναι:

• Οι πέντε πιο αποτελεσματικές χώρες ήταν η Ολλανδία (86,1%), η Φινλανδία (81,5%), η Μάλτα (80,1%), η Δανία (72,5%) και η Κύπρος (71,2%).
• Οι πέντε χώρες με τις χειρότερες επιδόσεις χώρες ήταν η Βουλγαρία (17,3%), η Κροατία (17,8%), η Λιθουανία (22,6%), η Ουγγαρία (23,8%) και η Λετονία (24,6%).
• Η Ελλάδα με μέση αποτελεσματικότητα 25,5%, ήταν 21η μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ.

4. Σύγκριση της Ελλάδας με τις υπόλοιπες περιοχές της ΕΕ

Στα παρακάτω γραφήματα 2, 3 και 4 απεικονίζονται ο μηνιαίος μέσος όρος του δείκτη περιορισμών και πολιτικών υγείας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ο μηνιαίος μέσος όρος των θανάτων Covid-19 ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού και η μηνιαία αποτελεσματικότητα των μέτρων κατά της πρόληψης θανάτων Covid-19 στην Ελλάδα, στις Νότιες χώρες της ΕΕ (Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Κύπρος, Μάλτα και Πορτογαλία), στις Βορειοδυτικές χώρες της ΕΕ (Βέλγιο, Γερμανία, Δανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Σουηδία και Φινλανδία) και στις Κεντροανατολικές χώρες της ΕΕ (Αυστρία, Βουλγαρία, Κροατία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία και Τσεχία), για τους 30 μήνες της πανδημίας.

     4.1 Μηνιαίος μέσος όρος του δείκτη περιορισμών και πολιτικών υγείας

Από το γράφημα 2, όπου απεικονίζεται ο μηνιαίος μέσος δείκτης περιορισμών και πολιτικών υγείας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, από τον Φεβρουάριο του 2020 μέχρι και τον Ιούλιο του 2022, προκύπτει:

• Σύμφωνα με το γενικό μέσο όρο του μηνιαίου δείκτη στους 30 μήνες της μελέτης, η Ελλάδα είχε τον αυστηρότερο δείκτη (64%) και ακολουθούν οι Νότιες (58%) και οι Κεντροανατολικές χώρες της ΕΕ (51%), ενώ οι Βορειοδυτικές χώρες της ΕΕ είχαν τον χαλαρότερο δείκτη (50,5%).
• Η Ελλάδα από τον Ιούλιο του 2020 μέχρι και τον Ιούνιο του 2022 είχε τον αυστηρότερο δείκτη σε σχέση με τις υπόλοιπες τρεις περιοχές της ΕΕ, με εξαίρεση τον Ιούνιο του 2021, όπου τον αυστηρότερο δείκτη είχαν οι Νότιες χώρες της ΕΕ.
• 

     4.2 Μηνιαίος μέσος όρος των θανάτων Covid-19 ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού

Από το γράφημα 3, όπου απεικονίζεται ο μηνιαίος μέσος όρος των θανάτων Covid-19 ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού, από το Μάρτιο του 2020 μέχρι και τον Αύγουστο του 2022, προκύπτει:

• Σύμφωνα με το γενικό μέσο όρο των μηνιαίων θανάτων Covid-19 ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού στους 30 μήνες της μελέτης, οι Κεντροανατολικές χώρες της ΕΕ είχαν τον υψηλότερο μηνιαίο αριθμό θανάτων (125 θάνατοι ανά 1 εκ.) και ακολουθούν η Ελλάδα (104 θάνατοι ανά 1 εκ.) και οι Νότιες χώρες της ΕΕ (73 θάνατοι ανά 1 εκ.), ενώ οι Βορειοδυτικές χώρες της ΕΕ είχαν τον χαμηλότερο μηνιαίο αριθμό θανάτων (66 θάνατοι ανά 1 εκ.).
• Η Ελλάδα το Μάρτιο, τον Απρίλιο, το Μάιο, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 2020 και τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο του 2021 είχε τον χαμηλότερο μηνιαίο αριθμό θανάτων σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές της ΕΕ, ενώ από το Μάιο έως και τον Σεπτέμβριο του 2021 και από τον Ιανουάριο έως και τον Αύγουστο του 2022 η Ελλάδα είχε τον υψηλότερο μηνιαίο αριθμό θανάτων σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές της ΕΕ.
• 

     4.3 Μηνιαία αποτελεσματικότητα των μέτρων κατά της πρόληψης θανάτων

Από το γράφημα 4, όπου απεικονίζεται η μηνιαία αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών μέτρων κατά της πρόληψης θανάτων Covid-19, από το Μάρτιο του 2020 μέχρι και τον Αύγουστο του 2022, προκύπτει:

• Σύμφωνα με το γενικό μέσο όρο της μηνιαίας αποτελεσματικότητας στους 30 μήνες της μελέτης, την καλύτερη αποτελεσματικότητα είχαν οι Βορειοδυτικές χώρες της ΕΕ (51%), ακολουθούμενες από τις Νότιες (46%) και τις Κεντροανατολικές χώρες της ΕΕ (34%), ενώ η Ελλάδα έχει τη χειρότερη αποτελεσματικότητα (25,5%) σε σχέση με τις υπόλοιπες τρεις περιοχές της ΕΕ.
• Η Ελλάδα παρουσίασε την καλύτερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με τις υπόλοιπες τρεις περιοχές της ΕΕ, τον Απρίλιο και το Μάιο του 2020 και τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο του 2021, ενώ από το Μάιο του 2021 έως και τον Αύγουστο του 2022 η Ελλάδα παρουσίασε τη χειρότερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με τις υπόλοιπες τρεις περιοχές της ΕΕ, με εξαίρεση το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο του 2021, όπου τη χειρότερη αποτελεσματικότητα παρουσίασαν οι Κεντροανατολικές χώρες της ΕΕ.

5. Συμπεράσματα

Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τη μελέτη είναι:

• Οι βαθμολογίες της αποτελεσματικότητας των κυβερνητικών μέτρων κατά της πρόληψης θανάτων Covid-19, γενικά καταδεικνύουν ότι το αυστηρότερο πλαίσιο πολιτικής προστασίας δεν σημαίνει απαραιτήτως δραστική μείωση ανθρώπινων απωλειών.
• Οι Βορειοδυτικές χώρες της ΕΕ που είχαν τον χαλαρότερο δείκτη περιορισμών και πολιτικών υγείας (στοχευμένα και όχι παρατεταμένα lockdown και ηπιότερες πολιτικές), παρουσίασαν την καλύτερη αποτελεσματικότητα κατά της πρόληψης θανάτων Covid-19.
• Σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές της ΕΕ (Βορειοδυτική, Κεντροανατολική και Νότια ΕΕ), η Ελλάδα που είχε τον αυστηρότερο δείκτη περιορισμών και πολιτικών υγείας για τους 23 από τους 30 μήνες της πανδημίας μέχρι σήμερα, παρουσίασε τη χειρότερη αποτελεσματικότητα στους 14 από τους 30 μήνες και την καλύτερη αποτελεσματικότητα στους 4 από τους 30 μήνες της πανδημίας και κατατάχθηκε 21η μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ.

Ο Νίκος Καρδούλας είναι Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός του Ε.Μ.Π., MSc στην Αγγλία, πρώην καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Συνταγματάρχης ε.α.