ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

Γράφει η Έλενα Φούντζηλα | Παθολόγος – Ογκολόγος

Ο καρκίνος παχέος εντέρου είναι από τους πιο συχνούς καρκίνους και στα δύο φύλα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για σποραδικούς καρκίνους που οφείλονται σε τυχαία γεγονότα υπό την επιρροή των ατομικών συνηθειών καθώς και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό 5% των περιπτώσεων καρκίνου παχέος εντέρου σχετίζονται με κληρονομούμενες μεταλλάξεις σε συγκεκριμένα γονίδια.

Κληρονομούμενος καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να σχετίζεται με το:

• Σύνδρομο Lynch

Είτε σπανιότερα με σύνδρομα πολυποδίασης με χαρακτηριστική κλινική εικόνα, όπως:

• Οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση (Familial Adenomatous Polyposis, FAP)
• Σύνδρομο νεανικής πολυποδίασης (Juvenile polyposis syndrome)
• Σύνδρομο Peutz-Jeghers

Υποψιαζόμαστε κληρονομικό καρκίνο του παχέος εντέρου όταν διαπιστώνουμε:

• Καρκίνο παχέος εντέρου σε νεαρή ηλικία
• Πολλαπλούς πολύποδες παχέος εντέρου (>10)
• Πολλαπλούς καρκίνους σε ένα άτομο (καρκίνο παχέος, καρκίνο ωοθηκών, ενδομητρίου, παγκρέατος, στομάχου και άλλους τύπους καρκίνου)
• Θετικό οικογενειακό ιστορικό με πολλαπλούς συγγενείς που να έχουν νοσήσει από καρκίνο παχέος, ενδομητρίου, ωοθηκών, στομάχου ή και άλλους καρκίνους.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των μεταλλάξεων που σχετίζονται με αυξημένη προδιάθεση καρκίνου παχέος εντέρου αφορά τα γονίδια MLH1, MSH2, MSH6, PMS2, και EPCAM (σύνδρομο Lynch). Επίσης, με αυξημένη προδιάθεση καρκίνου του παχέος εντέρου έχουν συσχετιστεί και άλλα γονίδια, για παράδειγμα το APC, MUTYH, POLE, STK11, PTEN, TP53 και άλλα γονίδια.

Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου διαφέρει ανάλογα με το γονίδιο που φέρει τη μετάλλαξη αλλά και το είδος της μετάλλαξης. Δηλαδή κάποια από τα προαναφερθέντα γονίδια έχουν συσχετιστεί με μικρότερες πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου σε σχέση με τα υπόλοιπα. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι δε θα νοσήσουν όλοι οι φορείς παθογόνων μεταλλάξεων από καρκίνο. Ωστόσο οι πιθανότητες είναι αυξημένες σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.

Σκοπός της γενετικής συμβουλευτικής είναι η ενημέρωση του ατόμου για όλες τις παραμέτρους του γονιδιακού ελέγχου. Η απόφαση να υποβληθεί σε γονιδιακό έλεγχο θα πρέπει να ληφθεί μετά από πλήρη ενημέρωση για τις προεκτάσεις ενός θετικού ή αρνητικού αποτελέσματος.

Η γνώση ύπαρξης μιας παθογόνου μετάλλαξης προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση, και τη θεραπεία ενός καρκίνου.

Γονίδια που έχουν βρεθεί ότι προδιαθέτουν σε ανάπτυξη καρκίνο παχέος εντέρου είναι:

• MLH1, MSH2, MSH6, PMS2, και EPCAM: Μεταλλάξεις στα γονίδια αυτά σχετίζονται με το σύνδρομο Lynch. Οι φορείς παθογόνων μεταλλάξεων στα γονίδια αυτά παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε διαφορετικά όργανα. Συγκεκριμένα αυξημένος είναι ο κίνδυνος καρκίνου παχέος εντέρου, ενδομητρίου, ωοθηκών, στομάχου, ουροποιητικού συστήματος και άλλων. Η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου είναι διαφορετική ανάλογα με το γονίδιο που φέρει τη μετάλλαξη.
• APC: Μεταλλάξεις στο γονίδιο αυτό σχετίζονται με την οικογενή αδενωματώδη πολυποδίαση παχέος εντέρου. Στο σύνδρομο αυτό διαπιστώνεται η παρουσία εκατοντάδων/χιλιάδων πολυπόδων παχέος εντέρου. Επίσης παρατηρείτε αυξημένη συχνότητα διαφορετικών τύπων καρκίνου (καρκίνος παχέος εντέρου, στομάχου, καρκίνωμα θυρεοειδούς κτλ). Επιπρόσθετα, το σύνδρομο παρατηρείται σε φορείς μετάλλαξης του γονιδίου MUTYH.
• PTEN (σύνδρομο Cowden): Μεταλλάξεις στο γονίδιο αυτό σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνο μαστού, ενδομητρίου και θυρεοειδούς. Επίσης, σε φορείς μεταλλάξεων αναφέρεται αυξημένη συχνότητα καλοήθων βλαβών του μαστού.
• STK11 (σύνδρομο Peutz-Jeghers): Μεταλλάξεις στο γονίδιο αυτό σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο αμαρτωματωδών πολυπόδων, και συχνότερα καρκίνων γαστρεντερικού συστήματος και μαστού.
• CHEK2: Το γονίδιο αυτό συμμετέχει στους μηχανισμούς επιδιόρθωσης λαθών του γενετικού υλικού που προκύπτουν κατά τη διάρκεια του κυτταρικού πολλαπλασιασμού. Φορείς μίας παθογόνου μετάλλαξης του γονιδίου CHEK2 έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου μαστού σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Επίσης, μελέτες έχουν δείξει συσχέτιση αυτών των μεταλλάξεων με αυξημένες πιθανότητες καρκίνου του παχέος εντέρου, του προστάτη, του θυρεοειδούς και του ενδομητρίου.
• TP53 (σύνδρομο Li-Fraumeni): οι φορείς μεταλλάξεων στο γονίδιο αυτό βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης πολλαπλών πρωτοπαθών καρκίνων, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου μαστού, κεντρικού νευρικού συστήματος, σαρκωμάτων, λευχαιμιών και άλλων.
• POLE: το γονίδιο αυτό κωδικοποιεί ένα τμήμα της DNA πολυμεράσης ε, ενός ενζύμου που συμμετέχει στην επιδιόρθωση λαθών του DNA καθώς στην αντιγραφή του γενετικού υλικού. Μεταλλάξεις στο γονίδιο αυτό σχετίζονται με την ανάπτυξη πολλαπλών πολυπόδων παχέος εντέρου, αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου, παραμόρφωση προσώπου αλλά και ανοσοανεπάρκεια.

ΦΟΥΝΤΖΗΛΑ ΕΛΕΝΑ