Μ.ΛΑΖΑΝΑΣ: Διδάγματα από την Πανδημία Covid-19
Μια σύνθετη εμπειρία, με σοβαρές απώλειες, αποτελεί ήδη αντικείμενο μελέτης με ουσιαστικά μαθήματα για το μέλλον!
Έχουν συμπληρωθεί τριάμισι χρόνια από την πανδημία του Covid-19, μια πανδημία που έχει πλήξει παγκόσμια τουλάχιστον 758,4 εκατ. επιβεβαιωμένα άτομα, ενώ έχουν καταγραφεί 6,8 εκατ. επιβεβαιωμένοι θάνατοι. Οι αριθμοί αυτοί είναι ιδιαίτερα σημαντικοί, γιατί έχουν επισυμβεί σε μικρό χρονικό διάστημα, συγκριτικά με παλαιότερες επιδημίες που έχουν συγκλονίσει την ανθρωπότητα.
Ο «μαύρος θάνατος» – βουβωνική πανώλη – κατέγραψε 200 εκατ. θανάτους, με αποτέλεσμα να εξαφανισθεί το 30-50% του πληθυσμού της Ευρώπης. Η ευλογιά θανάτωσε 56 εκατ. των ιθαγενών της Αμερικής, ενώ η Ισπανική Γρίπη του 1918 κατέγραψε 40-50 εκατ. θανάτους.
Στην πρόσφατη πανδημία του AIDS έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 80 εκατ. προσβεβλημένοι, ενώ τουλάχιστον 35 εκατ. έχουν χάσει τη ζωή τους. Επιπρόσθετα, η ύπαρξη φαρμάκων κατάφερε να μειώσει την επέκταση της επιδημίας και των κρουσμάτων, ωστόσο η έλλειψη εμβολίων δεν επέτρεψε την εξάλειψη της νόσου. Αντίθετα, στον Covid-19 η συνύπαρξη φαρμάκων και εμβολίων αποτελεί ενθαρρυντικό μήνυμα για την εξέλιξη της νόσου.
Οι ανεπάρκειες που παρουσιάστηκαν
Η πανδημία του Covid-19 ανέδειξε τις ανεπάρκειες Εθνικών Οργανισμών, Συστημάτων Υγείας, Οργανισμών Κρατών ή και ανεπάρκειες μεμονωμένων κρατών. Η αιφνίδια έναρξη, η ταχεία εξάπλωση, η ένταση της πανδημίας, η έλλειψη προγραμμάτων αντιμετώπισης και η κοινή πολιτική μεταξύ των κρατών, καθώς και η αλληλοϋποστήριξη είναι μερικές διαπιστώσεις.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) επέδειξε αργά αντανακλαστικά και αρκετές φορές δόθηκαν αλληλοσυγκρουόμενες οδηγίες. Υπήρξε καθυστέρηση χαρακτηρισμού της πανδημίας, καθυστέρηση ελέγχου της έναρξης της πανδημίας, με τη συμμετοχή της Κίνας, καθυστέρηση και αλληλοσυγκρουόμενες οδηγίες για τη χρήση μάσκας και εμβολίων. Παρόμοια προβλήματα υπήρξαν και με την Ευρωπαϊκή Ένωση, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν ομόφωνες οδηγίες από τα κράτη-μέλη.
Ιδιαίτερα στο πρώτο κύμα της πανδημίας, αναδύθηκαν τα προβλήματα της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών και της παγκοσμιοποίησης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν η δέσμευση ιατρικών υλικών ή μηχανημάτων, όπως οι αναπνευστήρες από τη Γερμανία προς άλλα κράτη, ή οι δυσκολίες εισαγωγής από την Κίνα, τη μοναδική σχεδόν χώρα παραγωγής υλικών προστασίας (μάσκες, προσωπίδες, μπλούζες προστασίας κ.ά.), που αρκετές φορές άλλαζαν χέρια ανάλογα με τις προσφορές. Αντίδραση προς αυτά τα προβλήματα αποτελεί μόνο ο συνασπισμός των κρατών της ΕΕ για την παραγωγή υλικών, φαρμάκων, εμβολίων και την ισότιμη διανομή τους.
Η πανδημία ανέδειξε τις ελλείψεις – ανεπάρκειες των συστημάτων υγείας. Έλλειψη κλινών εντατικής θεραπείας, ακόμα και σε προηγμένες χώρες της ΕΕ, με τους ασθενείς να μεταφέρονται με τρένα σε γειτονικές χώρες με επάρκεια κλινών ΜΕΘ, καθώς και την ανεπάρκεια της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Στη χώρα μας, με τη διαχρονική έλλειψη κλινών ΜΕΘ, η πανδημία αποτέλεσε το κίνητρο αύξησης αυτών, πρόσληψης προσωπικού και εκπαίδευσής του, που βέβαια, παρά τις βελτιώσεις, δεν έχει φθάσει στα ευρωπαϊκά επίπεδα.
Η πρωτοβάθμια περίθαλψη υγείας, σαφώς ανεπαρκής, έδρασε δυσμενώς στην πορεία της πανδημίας. Το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό των νοσοκομείων κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να συμβάλει ουσιαστικά στην αντιμετώπιση της πανδημίας.
Η σημασία των εμβολιασμών
Οι εμβολιασμοί είναι το μεγάλο όπλο καταπολέμησης και εξάπλωσης μιας ιογενούς λοίμωξης-πανδημίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ευλογιά, που, μετά τον καθολικό παγκόσμιο εμβολιασμό το 1986, ο ΠΟΥ κήρυξε την εκρίζωσή της.
Αποδείχθηκε στην τρέχουσα πανδημία πως δεν αρκεί να οργανώσεις ένα ομολογουμένως σωστό οργανωτικό σχήμα για να εξασφαλίσεις την επιτυχία του εμβολιαστικού προγράμματος.
Απαιτείται έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση, χωρίς αντικρουόμενες απόψεις από υπεύθυνα όργανα και εφαρμογή της υποχρεωτικότητας χωρίς καθυστερήσεις. Η πολυφωνία στα ΜΜΕ, οι ανεπιτυχείς παρεμβάσεις και οι καμπάνιες μη εμβολιασμού από αντιεμβολιαστές καθυστέρησαν ή μείωσαν την επιτυχία του εμβολιασμού στη χώρα μας.
Οι αλλαγές στην κοινωνία
Η πανδημία Covid-19 επέφερε ριζικές αλλαγές στην οικονομία και την κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι περιορισμοί στα ταξίδια και τις μετακινήσεις είχαν σοβαρές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας και τη ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών, καθώς και στη μεταφορά πρώτων υλών για τη βιομηχανία, με συνέπεια την αδυναμία ικανοποίησης των απαιτήσεων της παραγωγής.
Κοιτάζοντας πίσω στην τελευταία τριετία και καθώς επανερχόμαστε σταδιακά στην κανονικότητα, διαπιστώνουμε ότι η πανδημία είχε καταστροφικές συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων και τις κοινωνίες τους και έκανε φανερή την έκταση της οικονομικής διασύνδεσης σε διεθνές επίπεδο, ως αποτέλεσμα της οικονομικής παγκοσμιοποίησης.
Η εμπειρία που κερδήθηκε μέσα από τη συνεργασία ατόμων και κοινοτήτων για την αντιμετώπιση αυτής της τεράστιας υγειονομικής κρίσης θα μπορούσε να χρησιμεύσει στην ομαλή μετάβαση σε μια νέα εποχή.
Μάριος Κ. Λαζανάς Παθολόγος Λοιμωξιολόγος, Διευθυντής Παθολογικής-Λοιμωξιολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική, Πρόεδρος ΕΕΜΑΑ
