Περιγεννητική απώλεια
Με τον όρο περιγεννητική απώλεια περιγράφουμε τον εμβρυϊκό θάνατο πριν ολοκληρωθούν 20 εβδομάδες κύησης (αποβολή και έκτοπη κύηση), τον εμβρυικό θάνατο μετά από 20 εβδομάδες κύησης (θνησιγένεια) καθώς και το θάνατο νεογνού έως και 28 ημέρες μετά τον τοκετό. Αν και η υπογονιμότητα δεν εντάσσεται ακόμα στον όρο περιγεννητική απώλεια, είναι σημαντικό να διευρυνθεί ο όρος ώστε να συμπεριληφθεί η υπογονιμότητα και η θεραπεία της.
Η απόφαση για δημιουργία οικογένειας αποτελεί ,για την γυναίκα και γενικότερα για το ζευγάρι, ένα ορόσημο που θα έρθει να αλλάξει οριστικά την ζωή τους. Τα μέλη έρχονται αντιμέτωπα με πολλά συναισθήματα και καλούνται να ξεπεράσουν πολλά εμπόδια.
Αρχίζουν ακόμα και πριν τη σύλληψη να σκέφτονται και να οραματίζονται το ιδανικό παιδί, να φαντάζονται την οικογένεια που θα δημιουργήσουν και κάνουν όνειρα για το μέλλον τους τα οποία συνδέονται με αισθήματα ελπίδας, προσμονής, χαράς και ανυπομονησίας. Ένα θετικό τεστ εγκυμοσύνης και στην συνέχεια η εικόνα του εμβρύου στον υπέρηχο και το άκουσμα της καρδίας αρχίζουν να κάνουν ακόμα πιο αληθινό το όνειρο τους.
Εάν κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης υπάρξει κάποια επιπλοκή ή ακόμα και εμβρυϊκός θάνατος, ανεξάρτητα από την ηλικίας κύησης όπου θα συμβεί, το ζευγάρι έρχεται αντιμέτωπο με πολύ δύσκολα συναισθήματα. Στις γυναίκες προκαλούνται αισθήματα βαθιάς θλίψης, απώλειας αυτοεκτίμησης, πολλές φορές ακόμα αμφισβητούν την ικανότητα τους να φέρουν στον κόσμο ένα υγιές μωρό και αισθάνονται πως το σώμα τους τις έχει προδώσει.
Οι γυναίκες αυτές πολλές φορές νοιώθουν ότι το πένθος τους περιορίζεται και δεν αναγνωρίζεται από την κοινωνία διότι οι πολιτισμικές παραδόσεις ή τελετουργίες στις οποίες θα μπορούσαν να βρουν υποστήριξη, ειδικά εάν η κύηση βρισκόταν σε πρώιμο στάδιο, είναι λίγες ή ακόμα και ανύπαρκτες. Αισθάνονται αποξενωμένες και απομονωμένες ακόμα και με αγαπημένα τους πρόσωπα, διότι νιώθουν ότι δεν μπορούν να αντιληφθούν αυτό που τους έχει συμβεί ακόμα και ότι το υποτιμούν.
Σε περίπτωση νεογνικού θανάτου ο οποίος μπορεί να συμβεί είτε μέσα στο μαιευτήριο στην Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (π.χ. λόγω προωρότητας ή κάποιου άλλου προβλήματος) είτε ακόμα και στο σπίτι (αιφνίδιος νεογνικός θάνατος) δημιουργεί αντίστοιχα αισθήματα θλίψης και απώλειας. Επηρεάζει την εικόνα που έχει η γυναίκα για τον εαυτό της, την σχέση με την οικογένεια και τους φίλους της, τον τρόπο που αλληλοεπιδρά με την κοινωνία.
Ο σύντροφος παρόλο που το έμβρυο δεν υπήρξε μέσα στο σώμα του είχε αρχίσει να αναπτύσσει αισθήματα για αυτό και καλείται να αντιμετωπίσει μια εξίσου δύσκολη απώλεια και ταυτόχρονα να υποστηρίξει την μητέρα που πενθεί για τον χαμό του μωρού της. Ο τρόπος που εκφράζουν τα μέλη του ζευγαριού τα αισθήματά τους συνήθως είναι διαφορετικός και πολλές φορές μπορεί να δημιουργηθούν παρεξηγήσεις.
Σε περίπτωση που υπάρχει μεγαλύτερο παιδί στην οικογένεια, ακόμα και εάν δεν μπορεί να αντιληφθεί πλήρως την απώλεια, χρειάζεται υποστήριξη και καθοδήγηση.
Ο περιγεννητικός θάνατος είναι μια απώλεια του μέλλοντος και όχι του παρελθόντος. Δεν υπάρχουν αναμνήσεις που να δρουν ως ανακουφιστικός παράγοντας στην θλίψη. Ακολουθεί μια περίοδος που ενώ είναι συνυφασμένη με χαρά και μεγάλες προσδοκίες μετατρέπεται σε περίοδο ψυχολογικού τραύματος.
Η Kubler – Ross (1969) πρότεινε μια θεωρία 5 σταδίων της θλίψης :
1. Άρνηση – Πώς θα μπορούσε να συμβαίνει αυτό;
2. Θυμός – Γιατί σε εμένα;
3. Διαπραγμάτευση – Αν υποσχεθώ ότι θα αλλάξω, τότε οι συνθήκες θα αλλάξουν
4. Απελπισία – Απώλεια της ελπίδας ότι πραγματικά τα πράγματα θα αλλάξουν
5. Αποδοχή – Αυτό συνέβη πραγματικά
Τα στάδια αυτά μπορεί να συμβούν με διαφορετική σειρά ή και να εναλλάσσονται μεταξύ τους. Το χρονικό διάστημα που οι γυναίκες θα τα βιώσουν είναι διαφορετικό. Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι αντιδράσεις αυτές είναι φυσιολογικές και να παρέχουμε τον χρόνο και την αναγνώριση στην γυναίκα που πενθεί να βιώσει την απώλεια γνωρίζοντας πως υπάρχει στήριξη και πως θα ακουστεί όποτε το έχει ανάγκη με τον τρόπο που εκφράζει την ίδια και την οικογένειά της.
Σε περίπτωση επόμενης κύησης είναι λογικό να έρθουν αντιμέτωποι με έντονα αισθήματα, άγχους, κατάθλιψης και φόβου και θα πρέπει να τους διαβεβαιώσουμε πως μια τέτοια αντίδραση είναι αναμενόμενη.
Οι επαγγελματίες υγείας που εργάζονται με ζευγάρια ή άτομα που έχουν βιώσει μια τέτοια απώλεια θα πρέπει να γνωρίζουν πως είναι σημαντικό να τους δοθεί η ευκαιρία της έκφρασης και η ενθάρρυνση να μιλήσουν αναγνωρίζοντας έτσι πως αυτό που αντιμετωπίζουν είναι κάτι αληθινό με μεγάλη αξία και πως με τον χρόνο μπορεί ο πόνος που νιώθουν να μειωθεί. Ο τρόπος που θα επιλέξει το κάθε ζευγάρι να διαχειριστεί την απώλεια μπορεί να καθοριστεί από πολλούς παράγοντες (θρησκευτικές πεποιθήσεις, πολιτισμικά έθιμα κ.α.).
Σε απώλειες που συμβαίνουν σε προχωρημένη κύηση ή μετά την γέννηση ,το ζευγάρι θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί να δημιουργήσει αναμνήσεις με το μωρό του. Τους προσφέρεται η δυνατότητα να το δουν και να περάσουν χρόνο μαζί του, να βγάλουν φωτογραφίες, να δημιουργήσουν ένα κουτάκι με αντικείμενα που θα τους θυμίζουν το μωρό που έχασαν, ακόμα και να τελέσουν μια κηδεία
Με αυτό τον τρόπο η απώλειά τους γίνεται «πραγματική» και νιώθουν πιο συνδεδεμένοι με αυτό που συμβαίνει.
Κάποια ζευγάρια επίσης μπορεί να βρουν βοηθητικές τις ομάδες περιγεννητικής απώλειας, στις οποίες θα βρουν άλλα ζευγάρια που έχουν παρόμοιες εμπειρίες και θα μοιραστούν τα αισθήματα που τους δημιουργούνται με ανθρώπους που νιώθουν ότι τους καταλαβαίνουν καλύτερα. Αντιθέτως κάποια άλλα ζευγάρια προτιμούν να δουλεύουν σε μικρότερες ομάδες.
Ως επαγγελματίες υγείας είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως ένα τέτοιο γεγονός θα στιγματίσει την ζωή της οικογένειας. Θα πρέπει να είμαστε δίπλα τους και να τους καθοδηγούμε να εκφράζονται με όποιο τρόπο νιώθουν ότι θα τους βοηθήσει καλύτερα.
Καλούμαστε να υποστηρίζουμε τις οικογένειες μέσω συμβουλευτικής παρέμβασης και επικοινωνίας. Η βελτίωση των δεξιοτήτων και των γνώσεων σχετικά με την παρηγορητική διαχείριση του πένθους είναι αναγκαία και ικανή συνθήκη για την ποιοτική και αποτελεσματική φροντίδα όλης της οικογένειας.
Άρτεμις Τσαγκαράκη , RM , MSc , Μαία, Μέλος ομάδας Πρό-Μεταγεννητικής Φροντίδας ΙΑΣΩ
