Ποια νοσήματα απεικονίζονται στα μάτια;

Γράφει η Βασιλική Α. Βασιλείου, Χειρουργός Οφθαλμίατρος MD, Msc

Πέρα από τη διασφάλιση της ορασης και της οπτικής λειτουργίας, η τακτική αξιολόγηση των ματιών μπορεί να αποκαλύψει πολλά για την σωματική υγεία, καθώς στα μάτια καθρεφτίζεται η κατάσταση των αγγείων,των νεύρων αλλά και του συνδετικού ιστού ολόκληρου του οργανισμού. Στην πραγματικότητα, οι διαταραχές που ενδέχεται να εντοπίσει ο οφθαλμίατρος στα μάτια αποτελούν συχνά την πρώτη ή και μοναδική ένδειξη μιας συστηματικής νόσου η οποία έχει ήδη αναπτυχθεί σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος.

Ο διαβήτης, η υπερταση, αυτόανοσα, λοιμώδη αλλά και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα είναι μερικές από τις συστηματικές παθήσεις που μπορεί να ανιχνευθούν κατά τον οφθαλμολογικό έλεγχο. Πολλοί ασθενείς δεν γνωρίζουν καν οτι πάσχουν από αυτά, ενώ σε μερικές περιπτώσεις η οφθαλμολογική εξέταση αποδεικνύεται σωτήρια για τη ζωή τους.

Τα μάτια αποτελούνται από τους ίδιους ιστούς με τα ζωτικά όργανα του σώματος, ενώ οι νευρικές απολήξεις αποτελούν μια προέκταση του εγκεφαλικού ιστού. Επιπρόσθετα, τα αιμοφόρα αγγεία τους  είναι εύκολα ορατά με απλά όργανα όπως το οφθαλμοσκόπιο, γεγονός που διευκολύνει την άμεση εκτίμηση της κατάστασης του αγγειακού συστήματος ολόκληρου του σώματος (νεφρούς, εγκέφαλο, νευρικό σύστημα κ.α). Συνεπώς στα μάτια αντικατοπτρίζονται προβήματα που μπορεί να αφορούν απομακρυσμένες περιοχές.

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι η πιο συχνή πάθηση που μπορεί να ανιχνευθεί πρώτα από τον οφθαλμίατρο ,προτού επηρεάσει όργανα ζωτικής σημασίας,με βυθοσκόπηση. Στη βυθοσκόπηση εξετάζονται το οπτικό νεύρο, η ωχρά κηλίδα, τα αγγεία και η περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς. Μερικές φορές η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια μπορεί να ανιχνευθεί στα πολύ πρώιμα στάδια του διαβήτη, πριν καν αναγνωριστούν τα παθολογικά επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Σε τέτοιες περιπτώσεις δίνεται η δυνατότητα στον ασθενή να ρυθμίσει το σάκχαρο του εγκαίρως, πριν υποστεί μη αναστρέψιμες βλάβες. Η απώλεια περιφερικής όρασης μπορεί να είναι ένδειξη γλαυκώματος ή να υποδηλώνει νευρολογικά νοσήματα όπως τραύμα εγκεφάλου, εγκεφαλικό επεισόδιο ή εγκεφαλική αιμορραγία.

Κάποιες άλλες καταστάσεις που μπορεί να εντοπιστούν με τον οφθαλμολογικό έλεγχο είναι οι εξής:

• Υπέρταση: Η αυξημένη αρτηριακή πίεση ενδέχεται να προκαλέσει βλάβες στα μικροσκοπικά αρτηρίδια των οφθαλμών προκαλώντας διαταραχές της όρασης.
• Υπερχολήστερολαιμία: Η συσσώρευση λιπωδών ιζημάτων (αθηροσκλήρωση) στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων του αμφιβληστροειδούς αποτελεί ένδειξη αυξημένης χοληστερόλης ή ακόμη και επαπειλούμενου εγκεφαλικού επεισοδίου.
• Ανεύρυσμα εγκεφάλου: Μια ιδιαίτερα επείγουσα και εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση μπορεί να ανιχνευθεί έγκαιρα με την εξέταση των ματιών αφού ένα μεγάλο ανεύρυσμα ενδέχεται να ασκεί πίεση στους γύρω ιστούς προκαλώντας διαστολή της κόρης του ματιού, πόνο πίσω από το μάτι, αλλαγές στην όραση και διπλωπία
• Όγκος εγκεφάλου: Η αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης μπορεί να προκαλέσει εκδηλώσεις από τους οφθαλμούς
• Καρκίνος: Η λευχαιμία και το λέμφωμα μπορεί να επηρεάσουν τα μάτια. Ενώ δεν αποκλείεται εμφάνιση μεταστάσεων από απομακρυσμένες εστίες.
• Αυτοάνοσα νοσήματα: Ο συστηματικός ερυθυματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα προκαλούν εκδηλώσεις απο τα μάτια, όπως είναι η ξηροφθαλμία, η σκληρίτιδα και η ραγοειδίτιδα.
• Θυρεοειδοπάθειες: Ο εξόφθαλμος (πρόπτωση των οφθαλμικών βολβών) αποτελεί συχνή ένδειξη θυρεοειδικών παθήσεων

Οι ασθενείς πρέπει να θυμούνται πως τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν δεν οφείλονται υποχρεωτικά και μόνο στις ανωτέρω παθήσεις αλλά μπορεί να έχουν και άλλες αιτίες. Γίνεται εύκολα αντιληπτό, πως οι ασθενείς οφείλουν να ελέγχουν συχνά την όραση τους και σε περίπτωση υπόνοιας συστηματικού νοσήματος ο οφθαλμίατροςς θα συστήσει περαιτέρω εκτίμηση από ειδικό ιατρό.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ